De gereedschapskist van de romanschrijver, blog #3

Ben jij een schrijver die gewoon begint te schrijven, zonder plan? Er zijn schrijvers voor wie dit heel goed werkt, maar het kan ook frustratie, herschrijven en onafgemaakte manuscripten tot gevolg hebben.

Je kunt ook met een outline werken. Een goede outline hoeft niet je creativiteit in te dammen, maar kan juist richting en houvast geven. Plotters kunnen uitgebreide outlines maken en pantsers kunnen van start met een outline die alleen uit plot points bestaat.

In dit blog laat ik een aantal outlinemethodes voor schrijvers de revue passeren.

Wat is een outline en waarom heb je er één nodig?

Er is niet echt een Nederlands woord voor ‘outline’ geloof ik, volgens mij kennen we alleen het woord ‘plot’. In het Engels heet het voluit ‘plot outline’. Maar een outline omvat net even iets meer dan alleen het plot. Het bevat belangrijke informatie over je plot maar ook structuur, personages en setting.

In een outline denk je eigenlijk je hele roman uit. Dit kan heel globaal maar ook meer gedetailleerd.

Ik geloof dat elke schrijver, ook pantsers, baat heeft bij op z’n minst een globale outline. Tijdens het schrijven kan het natuurlijk dat je iets schrijft waardoor je plot net iets verandert. Dit kun je dan aanpassen in de outline. Maar als het goed is, zie je dan hoe die wijziging de andere elementen beïnvloedt.

Veel schrijvers denken dat plannen creativiteit smoort, maar het tegenovergestelde is waar. Met een duidelijk raamwerk durf je júíst meer te experimenteren.

Kort samengevat:

• zonder outline is er een grotere kans op losse eindjes, een tempo dat niet in balans is, en plotgaten.
• Met outline: houvast, overzicht en focus, zonder je vrijheid te verliezen.

Welke outlinemethodes zijn er voor schrijvers?

Er zijn vast nog andere outlinemethodes voor schrijvers, maar in deze blog richt ik me op deze methodes.

• Synopsis methode: volgens deze methode schrijf je een korte samenvatting van begin tot eind met het plot helemaal uitgeschreven. Ideaal voor overzicht en je kunt het ook gebruiken als je je manuscript gaat indienen bij uitgeverijen. Waarschijnlijk maak je hierbij ook gebruik van de drie-aktenstructuur.
• In-depth methode: samenvattingen schrijven van elk hoofdstuk, de scènes in die hoofdstukken in hoofdlijnen uitdenken, een overzicht maken van de plot (de ‘key events’) en tijdlijn en hoe de hoofdstukken en de verschillende verhaallijnen hierin passen.
• Snowflake method: van één kernzin naar steeds meer detail. Door schrijver en schrijfdocent Randy Ingermanson.
• Save the cat Beat sheet is bedacht door scenarioschrijver Blake Snyder (een script bestaat uit 15 zogenoemde ‘beats’). Jessica Brody heeft dit toegepast op het schrijven van een roman in haar boeken ‘Save the cat writes a novel’ en ‘Save the cat writes a Young Adult novel’.
• Hero’s journey: Joseph Campbell oorspronkelijk. Scenarioschrijver Christopher Vogler borduurde hierop voort in zijn boek ” The Writer’s Journey: Mythic Structure For Writers “. Toen werden het 12 stappen van de reis van de held.
• Roadmap of Change (John Yorke, ‘Into the Woods’): gefocust op de transformatie van het hoofdpersonage in een combi van de vijf akten-structuur en de hero’s journey. In de vorige blogpost in deze serie ben ik dieper ingegaan op het belang van je hoofdpersoon.

In veel overzichten staat de drie-aktenstructuur erbij, maar ik ben van mening dat dit de basis is van alle verhalen en dat al het andere variaties zijn op dit thema.

Hoe kies ik een outlinemethode die bij mij past?

Je kunt ervoor kiezen om op een outline papier uit te schrijven of op de computer, of om het visueel te maken door te werken met Post-its, kaartjes, een prikbord of met online tools zoals Miro, Milanote, Trello of Scrivener corkboard.

Tip: veel schrijvers combineren methodes, bijvoorbeeld eerst een synopsis maken en daarna een visueel schema bouwen.

Een aantal tips om erachter te komen welke manier bij jou als schrijver past:

• Brainstorm & mindmap: beantwoord de kernvragen over je hoofdpersoon zoals ik behandeld heb in mijn vorige blogpost [link Complexe hoofdpersoon]. Wie is je hoofdpersoon? Wat wil diegene bereiken? Wat staat in de weg? En wat heeft diegene eigenlijk nodig?
• Test alle methodes: schrijf je idee uit in drie akten, vier of vijf akten, snowflake, beat sheet, synopsis, hero’s journey, roadmap of change én visueel, om te voelen welke bij jou past.
• Of begin klein: maak een mini-outline van de plotpoints voor begin, midden, einde.

Plotten vs pantsen

Wat zijn de voor- en nadelen van beide manieren? Bestaat er ook een gulden middenweg? In de schrijverswereld zijn ‘plotten’ en ‘pantsen’ bekende termen. Een plotter is een schrijver die graag een ‘plot outline’ maakt van diens roman-idee en daar best ver in kan gaan. Een pantser is een schrijver die niet doet aan outlines, hooguit heel abstract of globaal en liever het verhaal laat ontstaan tijdens het schrijven.

Voordelen van pantsen: creativiteit volledig de vrije loop laten, jezelf als schrijver verrassen, personages die echt een eigen leven lijken te krijgen.

Nadelen van pantsen: geen houvast, niks om op terug te vallen, geen overzicht, moeilijker om verhaallijnen goed uit te werken (en samen te voegen) en dus grotere kans op plotgaten.

Voordelen van plotten: houvast, raamwerk om op terug te vallen, weten waar je naartoe werkt, minder kans op vastlopen en plotgaten.

Nadelen van plotten: die vind ik lastig, want ik zie eigenlijk geen nadelen. Ik denk niet dat plotten betekent dat je je creativiteit niet de vrije loop kunt laten. Je kunt namelijk altijd ‘back to the drawing board’.

Maar, ik ben niet zo van zwart-wit en de waarheid ligt vaak in het midden; een combi kan goed werken, wel een outline maken maar ook genoeg ruimte overlaten voor creatieve flow.

Tot slot

Hopelijk heb je nu een beter beeld van welke outlinemethodes er zijn voor schrijvers en waarom zo’n raamwerk je verhaal sterker kan maken. Misschien heb je al een methode op het oog, of heb je zin gekregen om er een paar uit te proberen.

Mijn advies? Kies er eentje die je aanspreekt en ga ermee oefenen. Ontdek wat werkt voor jou en verander het gerust onderweg als je iets beters bedenkt. Schrijven is geen rechte weg, maar met een outline heb je wel een stevige basis waar je altijd op terug kunt vallen.

En wil je dat niet alleen uitproberen, maar ook samen met iemand die met je meedenkt, vragen stelt én je helpt om je outline naar een hoger niveau te tillen?
Schrijf je dan in voor de wachtlijst van Plot en positionering: een intensieve online coachingsessie waarin we jouw outline onder de loep nemen, die ik binnenkort zal lanceren. Zo zet je grote stappen richting een boek waar je trots op kunt zijn.